Phương pháp tuyển chọn và huấn luyện đội tuyển bóng đá nữ học sinh thpt có hiệu quả

PHẦN MỞ ĐẦU
 
I. BỐI CẢNH CỦA ĐỀ TÀI:
Bộ môn TDTT có một vị trí rất quan trọng trong hệ thống các trường học nói chung và bậc THPT nói riêng. Nó là một trong năm mặt giáo dục hiện nay: Đức – Trí – Thể - Mĩ – Lao động. TDTT đã góp phần tích cực để giáo dục rèn luyện học sinh trở thành con người phát triển toàn diện, có tinh thần sáng suốt, minh mẫn, có thể chất cường tráng.
     Trong TDTT nói chung thì hệ thống giáo dục thể chất là một bộ phận quan trọng của nền giáo dục XHCN, chỉ thị của ban bí thư Trung ương Đảng đã nêu rõ “đất nước ta trong giai đoạn hiện nay, vấn đề khôi phục tăng cường sức khỏe cho nhân dân nhằm góp phần xây dựng cho con người mới phát triển toàn diện phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam XHCN”.
Trong phạm trù hoạt động TDTT nói chung thì giáo dục thể chất mà đặc biệt là giáo dục thể chất đối với lứa tuổi học sinh trong trường học là yếu tố cấp thiết nhất, nó đã được đặt ra trong các nghị quyết về giáo dục thể chất của Bộ GD-ĐT đó là kế hoạch phát triển giáo dục thể chất trong trường học các cấp từ năm học 1993 đến nay, các nhiệm vụ cụ thể là “Công tác giáo dục thể chất trong trường học góp phần vào việc thực hiện mục tiêu xây dựng con người mới phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức, sẵn sàng cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội cũng như ý thức học tập và rèn luyện của học sinh trong thời đại mới”.
        Để đi đến thành công trong mọi lĩnh vực, yêu cầu đầu tiên là chúng ta phải có thể chất cường tráng, có sức khỏe dồi dào, sức khỏe là vốn quý. Vẻ đẹp hình thể của con người, lịch sử phát triển khoa học đã thừa nhận rằng: Chỉ có tập luyện bằng động tác, các bài tập có định hướng thì mới có khả năng đáp ứng được những mong muốn của con người. Khi xã hội ngày càng phát triển thì có vấn đề rất cần quan tâm và có lẽ không ai phủ nhận một tác nhân thúc đẩy quan trọng nhất đó là con người, một chủ thể sinh học xã hội. Giáo dục thể chất là một vấn đề của xã hội được phổ biến nhất, phục vụ cho nhu cầu phát triển và hoàn thiện của con người. Bởi vậy, rất nhiều quốc gia trên thế giới đã nhận thức rõ sức khỏe của con người làtài sản quốc gia, nhà nước có trách nhiệm quản lý và phát triển nguồn tài sản ấn chứa trong một con người đó.
Hệ thống giáo dục thể chất trong trường học là tổ hợp gồm rất nhiều các bài tập được xây dựng trên cơ sở các môn điền kinh và thể thao. Trong đó, việc đưa nội dung bóng đá vào giảng dạy chính khóa thông qua môn thể thao tự chọn có tác dụng rất lớn để giáo dục và nâng cao thể lực cho học sinh, chơi bóng đá là một hình thức vận động mà thanh thiếu niên rất ưa thích, đặc điểm và sức hấp dẫn của bóng đá có thể thu hút rất nhiều người hâm mộ, bóng đá còn mang lại rất nhiều hữu ích đối với tâm hồn, thân thể, tâm lý, công việc và đời sống của con người. Chơi bóng đá sẽ nâng cao thể chất một cách toàn diện, có người đã so sánh thế này về cầu thủ bóng đá: Có tốc độ của một vận động viên chạy ngắn, có sức bền của một vận động viên chạy maratông, có sức mạnh và khả năng bứt phá của một vận động viên cử tạ, có sự mềm dẻo của vận động viên thể dục. Ngoài ra, bóng đá còn có tác dụng bồi dưỡng rất nhiều tính cách của con người như dũng cảm, ngoan cường, kiên nhẫn không mệt mỏi, thắng không kiêu, bại không nản. Nhiều tình huống đòi hỏi người chơi phải dũng khí và can đảm để thực hiện động tác kỹ thuật, trong quá trình học và vận dụng những động tác kỹ thuật đó chính là quá trình bồi dưỡng dần dần tinh thần dũng cảm, ngoan cường. Sân bóng là một “vũ đài”, cái cần là dũng khí không sợ gian nan, hiểm nguy, tinh thần tích cực tiến thủ và lòng tin sẽ giành được thắng lợi, nhất là khi mình đang ở thể yếu, đang bị dẫn bàn, thời gian chuẩn bị hết thì càng phải phấn đấu ngoan cường hết mức, có tinh thần quyết dành thắng lợi. Tinh thần này càng có ích đối với sự trưởng thành của học sinh.
     Ở đây trong khuôn khổ một sáng kiến kinh nghiệm tôi chỉ đề cập đến một vấn đề đó là “ phương pháp tuyển chọn và huấn luyện đội tuyển bóng đá nữ   học sinh thpt có hiệu quả” với mục đích hoàn thiện các kỹ năng cơ bản mà các em đã có và trang bị cho các em một số chiến thuật thi đấu cơ bản phục vụ cho học tập và thi đấu  “ Hội khỏe phù đổng” các cấp đạt hiệu quả cao.
II.     LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Bóng đá là môn thể thao được nhiều người biết đến và thích thú luyện tập, trong nhà trường phổ thông bóng đá là một trong những môn thể thao  tự chọn nằm trong chương trình giảng dạy chính khóa và ngoại khóa, được phần đông học sinh ưa thích và tham gia chọn  để luyện tập và xem đây là một môn để các em luyện tập thường ngày. Bóng đá cũng là một môn chính thống mà các kỳ hội thao, Hội khỏe phù đổng các cấp nào cũng tổ chức thi đấu, Nhưng dối với đội tuyển bóng đá nữ trường THPT Nghèn tham gia thi đấu với đội hình không nổi bật, đấu pháp và chiến thuật thi đấu còn yếu, thành tích của đội bóng còn hạn chế. Xuất phát từ vấn đề trên, qua nhiều năm làm công tác huấn luyện đội tuyển của trường tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm và cụ thể hóa bằng đề tài “ Phương pháp tuyển chọn và huấn luyện đội tuyển bóng đá nữ học sinh có hiệu quả”.
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Đề tài này tôi nghiên cứu trong phạm vi đội tuyển bóng đá nữ học sinh trường THPT Nghèn , thông qua đề tài này, tôi cố gắng truyền đạt cho các em sự hiểu biết về kiến thức bóng đá, cũng như kỹ - chiến thuật thi đấu bóng đá 7 người. Tôi cũng tìm hiểu thêm về các sách hướng dẫn chơi bóng đá, học hỏi kinh nghiệm của các thầy giáo, huấn luyện viên bóng đá có kinh nghiệm lâu năm để xây dựng đội tuyển bóng đá nam học sinh tham dự các giải thể thao do địa phương, ngành tổ chức.
IV. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
Điểm mới của đề sáng kiến kinh nghiệm này là ở khâu tuyển chọn tôi bắt đầu theo dõi và khảo sát các em trong đội tuyển bóng đá cuả các trường trung học trên địa bàn  tham gia thi đấu tại “ Hội khỏe phù đổng” cấp thị .
Lợi thế là người địa phương nên tôi bắt đầu tập luyện cho các em trong hè thành lập đội tuyển với thành phần đội là 2/3 học sinh lớp 11, 12 và 1/3 là học sinh lớp 10; bên cạnh đó, tôi còn đăng ký  tham gia giải hè do thị Đoàn tổ chức mục đích cho các em thi đấu cọ sát, tích lũy kinh nghiệm. Qua cách làm này giúp cho tôi có được đội hình nòng cốt khi tham gia các kỳ “Hội khỏe phù đổng”.
PHẦN NỘI DUNG
I.      CƠ SỞ LÝ LUẬN
Hàng năm Sở Giáo Dục & Đào Tạo thường xuyên tổ chức “Hội khỏe phù đổng” cấp thị mà hiện nay định kỳ hai năm một lần, với nhiều môn thi đấu trong đó có môn bóng đá thu hút được nhiều học sinh tham gia tập luyện và thi đấu. Tuy nhiên các đội bóng đá của các trường nói chung và đội bóng đá của trường THPT Nghèn nói riêng phần lớn còn thi đấu một cách bộc phát chưa có chiến thuật thi đấu cụ thể, các em thi đấu chủ yếu còn dựa vào cảm hứng và khả năng của cá nhân, chưa có sự phối hợp ăn ý giữa các cầu thủ vì thế mà chất lượng trận đấu chưa cao.
Từ thực tế nêu trên, khâu huấn luyện kỹ thuật – chiến thuật cho các vận động viên thi đấu là điều quan trọng giúp các em am hiểu về luật bóng đá 5 người vận dụng vào thi đấu.
 
II.               THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ:
Tuy môn bóng đá được đông đảo các em học sinh ưa thích và tham gia tập luyện nhưng nhìn chung các em có tố chất và say mê về bóng đá thì rất ít. Thời gian tập bóng và chơi bóng của các em bị hạn chế vì thời gian học thêm, học phù đạo trong trường chiếm hết thời gian luyện tập của các em, mặt khác điều kiện sân bãi chật hẹp, không có sân chơi bãi tập.
Thời lượng tập môn bóng đá qua thể thao tự chọn quá ít và chỉ được học một số động tác cơ bản nên trình độ nhận biết về bóng đá còn hạn chế. Điều kiện sân bãi hầu như không có nên khâu tổ chức thi đấu cho các em quen với chiến thuật gặp nhiều khó khăn.
III  CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Qua khảo sát ban đầu về các em có tố chất về bóng đá, kết thúc “ Hội khỏe phù đổng” cấp trường là tôi đã có được danh sách các em trong đội bóng đá trung học của các trường trong địa bàn. Đến hè tôi bắt tay vào công tác huấn luyện thông qua sinh hoạt câu lạc bộ thể thao của trường và lên lịch tập luyện cho các em mỗi tuần 2 buổi, trước tiên là tập hợp các em trong đội nòng cốt là học sinh lớp 10  và các em lớp 11 lên lớp 12 . Từ khi trường có được mặt bằng sân cát phía sau trường tôi đã cho các em  tập kỹ thuật cơ bản và truyền đạt cho các em về  một số luật  - chiến thuật thi đấu sân 5 người.
Trong hai tháng hè, tôi lên kế hoạch tập luyện mỗi tuần 2 ngày thứ 7 và chủ nhật. Tôi cho các em tập với các bài tập từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp và theo các nhóm bài tập sau:
1. Nhóm bài tập thể lực:
Thể lực là nền tảng của tất cả các môn thể thao mà đặc biệt là bóng đá, yếu tố thể lực đóng vai trò quan trọng trong trận đấu. chính vì vậy, mỗi buổi tập sau khi khởi động chuyên môn tôi cho các em tập sức bền với các bài tập như:
a.     Chạy bền trên địa hình tự nhiên cự ly 1500m – 3000m. tương đương với 10 – 17 vòng trường
b.     Chạy bền vượt qua các chướng ngại vật cự ly 1000m – 1500m ( chạy vòng sân trường và vượt lên xuống cầu thang của sân khấu.
Sau khi các em hoàn thành cự ly tôi cho các em nghỉ 5 phút sau đó cho các em chơi trò chơi phát triển thể lực và tạo không khí vui tươi trong buổi tập như chơi các trò “ bóng ném”; “ Cưỡi ngựa đá bóng”.
2. Nhóm bài tập chuyên môn:
a. Tập đá biên: đây là phần bài tập không kém phần quan trọng vì khi trong thi đấu mà thực hiện quả đá biên không tốt sẽ ảnh hưởng đến trận đấu.
b. Bài tập dẫn bóng luồng qua cọc: (Hình 1) bài tập này giúp các em luyện tập tính khéo léo và linh hoạt trong dẫn bóng.
Cách thực hiện: các em sử dụng các kỹ thuật để dẫn bóng qua cọc sao cho bóng không chạm vào cọc và hoàn thành với thời gian ngắn nhất.

Ì                      Ì                         Ì                  €€€€€€€€     ³        ³          ³        ³           ³         ³                                       Ê                Ê                       Ê                                                                             Ì               Ì                        Ì                          €€€€€€€€     ³          ³          ³        ³           ³        ³                                               Ê            10m   Ê                        Ê                    Hình 1

 
 
 
 
 

b. Phối hợp nhóm 2 người: các em tập hợp thành 2 hàng dọc đứng cách nhau 5m – 6m, đạp bóng bằng lòng bàn má trong hoặc má ngoài một chạm cho đến đích cách vạch xuất phát 10m – 15m. ( Hình 2)

Hình 2
 
c. Bài tập phối hợp nhóm 3 người: Bài tập này hỗ trợ rất tốt trong tấn công, cũng như phòng ngự trong không gian hẹp.

€€€€€€€€   1.      lần 1                             1             lần 2         1                                          €€€€€€€€   2                        2                  2                      2                                        €€€€€€€€   3                      3                     3                    3                                               Hình 3

          Cách thực hiện: chia đội làm 3 nhóm mỗi nhóm cách nhau 2m – 3m. (Hình 3)

1.€€€€€€€€   1.                                        2.€€€€€€€€   2                        2                                      3.€€€€€€€€   3                      3

 
 
 
 
 

d. Bài tập sút cầu môn: Bài tập này nhằm giúp cho các em có thể kỹ năng dứt điểm mang tính hiệu quả, khả năng xử lý bóng trong khu vực tấn công đối phương.
          Cách thực hiện: chuyền bóng 1 chạm cho đồng đội rồi chay xướng dứt điểm bằng mu chính diện bàn chân ( hoặc bằng má trong; má ngoài bàn chân) tùy tình hướng bóng được trả lại. ( Hình 4)
 

€

Hình 4
3. Bài tập chiến thuật phòng ngự:
Trong bóng hiện đại thì chiến thuật tấn công và chiến thuật phòng ngự là hai yếu tố quan trọng mang lại kết quả tốt nhất của trận đấu. nếu một đội có hàng tấn công tốt mà hàng phòng ngự yếu thì kết quả trận đấu không được như mong muốn, và ngược lại, nếu đội bóng có hàng phóng ngự tốt sẽ là yếu tố phát động tấn công, hàng thủ cắt được pha phản công của đối phương và hỗ trợ cho hàng công như vậy sẽ giúp đội phóng thủ tấn công toàn diện hơn. Chính vì vậy, tôi cho các em tập phòng ngự thật kỹ với các bài tập sau:
a. Phòng ngự bắt người “ một bắt một”: Bắt người chặt sẽ hạn chế được tầm hoạt động của tiền đạo đối phương, tranh cướp bóng quyết liệt khi đối phương có bóng sẽ hạn chế được sự phối hợp của đối phương.
Cách thực hiện: chia đội thành hai nhóm tấn công và phòng thủ, sau đó cho các em đứng thành từng cặp tấn công và phòng thủ tập đối kháng nhau. Em tấn công tìm mọi cách thoát khoải sự đeo bám của đối phương còn em phòng ngự tìm mọi cách để cắt được đường lên bóng của bên tấn công.
b. Phòng ngự khu vực: tôi cho các em tập phòng ngự theo khu vực hành lang cánh trái, hành lang cánh phải và khu vực trung lộ. Tôi phân tích cho các em vị trí và nhiệm vụ của từng vị trí (hình 5)
 
 
 
                                                                              Hình 5
 
4. Sơ đồ chiến thuật thi đấu:
Căn cứ vào thực lực của đội bóng nên tôi có thể áp dụng nhiều sơ đồ chiến thuật khác nhau vào trận đấu, ví dụ đội bóng mạnh về tấn công, hàng tiền đạo sắc bén và lắc léo trong tân công tôi thường chọn sơ đồ thi đấu 2 – 3 – 1. Ngược lại, nếu đội có hàng công không sắc nén tôi áp dụng chiến thuật phòng ngự chắc – phản công nhanh với sơ đồ thi đấu là 3 – 2 – 1.
Ví dụ: đội bóng mạnh về hàng công tôi chọn sơ đồ thi đấu sau (hình 6)
 hình 6
Trong đội hình nếu có hàng tiền đạo có thể hình vượt trội tôi cho các em tập đá dạt biên tạt cánh đánh đầu. Ngược lại, nếu các hàng công có thể hình vừa phải thì tôi cho các em tập phối hợp bật tường khu trung lộ.
5. Bài tập dành riêng cho thủ môn: như chúng ta đã biết vai trò của thủ môn là người gác đền, nên thủ môn chơi chắc chắn sẽ tạo động lực cho đồng đội thoải mát và tự tin trong thi đấu mang lại hiệu quả tốt nhất. Chính vì vậy tôi rất chú trọng việc tập luyện cho thủ môn, ngoài tập thể lực ra thì thủ môn phải tập dẻo rất vất vả:
a. Tập dẻo: bài tập cơ  lưng, cơ bụng
- Tập cơ lưng: cho các nằm sấp duỗi thẳng chân, tôi ném bóng cho các em bắt bóng từ dễ đến khó, từ gần đến xa và từ ném nhẹ đến ném mạnh, mỗi buổi tập các em phải thực hiện từ 20 – 30 lần.
- Tập cơ bụng: Tôi cho các em ngồi và ném bóng để các em bắt bóng, bóng được ném bên trái, ở giữa và bên phải. Tốc độ ném được tăng lên từ từ, độ xa cũng được kéo dài ra sao cho các em dùng sức của mình trường tới, hoặc vươn dài ra để bắt bóng.
b. Tập bắt bóng bổng: cho các em tập bắt bóng bổng từ những quả đá phạt góc. Tôi lưu ý với các em phải biết phán đoán điểm rơi của bóng để ra vào hợp lí.
Ngoài ra tôi cũng cho các em tập đá phạt có hàng rào, vai trò của thủ môn phải biết điều chỉnh hành rào như thế nào. Mặt khác, tôi cũng cho các em tập đá luân lưu, đây cũng là bài tập quan trọng vì khi trận đấu kết thúc mà tỷ số hòa thì sẽ xảy ra trường hợp luân lưu, khi ấy vai trò của thủ môn rất quan trọng, chuẩn bị tâm lý cho các tốt sẽ giúp các em bắt bóng tốt hơn khi đá luân lưu.
6. Thi đấu giao hữu: sau thời gian tập được 2 đến 3 tháng tôi tiến hành cho các em thi đấu giao hữu với các đội bóng trong thị xã. Qua các trận đấu đó tôi đã kiểm nghiệm lại kết tập luyện và áp dụng chiến thuật phù hợp hay không để điều chỉnh kịp thời trước khi tham dự “Hội khỏe phù đổng” có hiệu quả nhất.
III.           HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Qua một thời gian  tôi đã áp dụng những kinh nghiệm của mình về khâu tuyển chọn và huấn luyện đội bóng tham gia các kỳ “Hội khỏe phù đổng” cấp tỉnh như sau đạt kết quả sau:
 Năm học 2017 -2018, đạt giải khuyết khích toàn tỉnh
 
PHẦN KẾT LUẬN
I.                  NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Để huấn luyện được đội bóng có đủ các yếu tố về kỹ thuật – chiến thuật và tinh thần đoàn kết là một điều khó khăn, đòi hỏi chúng ta phải có sự nhiệt tình, lòng kiên trì và đầu tư thời gian vào tuyển chọn và huấn luyện ít nhất là 2 mùa “Hội khỏe phù đổng” có như thế mới xây dựng đội bóng mạnh về tấn và công  chắc về phòng thủ.
Tạo điều kiện để các em thi đấu giao lưu, học hỏi kinh nghiệm với các đội bóng của các trường lân cận. Qua các trận giao hữu đó, bản thân tôi phải có sự phân tích điểm mạnh, điểm yếu của từng vận động viên để các em hoàn thiện hơn.
Đẩy mạnh công tác tham mưu với Ban giám hiệu, vận động xã hội hóa các mạnh thường quân để có nguồn kinh phí cho các em thi đấu giao hữu.
 
II.               Ý NGHĨA CỦA SKKN
Khẳng định lại một lần nữa khâu đầu tư tuyển chọn và huấn luyện đội tuyển bóng đá của tôi trong khoảng thời gian dài đã mang lại hiệu quả nhất định tại các kỳ “ Hội khỏe phù đổng”
Sáng kiến này giúp cho tôi rút ngắn được thời gian huấn luyện về kỹ thuật cơ bản cho các vận động viên khi đến kỳ thi “Hội khỏe phù đổng” so với trước đây là đến hội thi mới tuyển chọn và huấn luyện. Như thế sẽ không huấn luyện được cho các em hết về kỹ - chiến thuật
Mặt khác, sáng kiến kinh nghiệm này còn cho thấy khâu giáo dục thể chất trong nhà trường phần nào thực hiện đúng mục tiêu giáo dục thể chất cho học sinh, đánh giá lại khâu dạy và học của thầy trò trong bộ môn thể dục và công tác ngoại khóa.
 
III.           KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRIỂN KHAI
Sáng kiến kinh nghiệm này tuy là tốn công sức trong khoảng thời gian dài để tuyển chọn vận động viên kế thừa và đòi hỏi chúng ta phải thật sự có lòng kiên nhẫn và sự say mê mới có kết quả tốt.
Đề tài này dễ thực hiện và có thể ứng dụng rộng rãi trong các trường học
 
IV.            NHỮNG KIẾN NGHỊ , ĐỀ XUẤT
Mặc dù bóng đá là nội dung thu hút được sự quan tâm rất nhiều học sinh, song ở các trường THPT nội dung bóng đá chưa thực sự được quan tâm như các môn khác. Hơn nữa bóng đá là nội dung thi đấu tập thể nên các em trong đội tuyển không được công nhận thành tích cá nhân, do đó không lôi cuốn học sinh tham gia vào đội tuyển, nhất là đối với học sinh có học lực khá giỏi và có tố chất tốt về  bóng đá.
Do đó mong các cấp lãnh đạo quan tâm hỗ trợ hơn nữa về khâu sân bãi, dụng cụ tập luyện khích  lệ các em tham gia tích cực vào phong trào rèn luyện và thi đấu bóng đá để phong trào bóng đá học sinh ngày càng phát triển, góp phần vào thực hiện  mục tiêu  giáo dục toàn diện cho học sinh.
Xây dựng và cải tạo lại sân trường sao cho các em có được một khoảng sân nhỏ để các em học và chơi môn bóng đá, qua đó sẽ thu hút được các em học sinh hăng say rèn luyện thân thể nâng cao sức khỏe, phục vụ tốt cho việc học tập.